×

Uwaga

Simple Image Gallery Notice: Joomla's /cache folder is not writable. Please correct this folder's permissions, clear your site's cache and retry.

Gmina Szczurowa

GMINA SZCZUROWA

 

    GMINA SZCZUROWA położona jest w zasiągu Kotliny Sandomierskiej podregionu Niziny Nadwiślańskiej w zakolu Raby i Wisły. 80% obszaru to rzeźba płaska, pozostała część to tereny położone w dolinie Wisły i Uszwicy.
Lasy, rzeki oraz zabytkowe dworki nadają jej swoisty charakter i stanowią o walorach turystycznych tej ziemi. W jej skład wchodzi dwadzieścia jeden sołectw: Barczków, Dąbrówka Morska, Dołęga, Górka, Kopacze Wielkie, Księże Kopacze, Kwików, Niedzieliska, Pojawie, Popędzyna, Rajsko, Rudy Rysie, Rylowa, Rząchowa, Strzelce Małe, Strzelce Wielkie, Szczurowa, Uście Solne, Wola Przemykowska, Wrzępia, Zaborów.

 

Do najciekawszych zabytków gminy należą:
  • "kościół pw. Nawrócenia św. Pawła Apostoła w Uściu Solnym,
  • "kościół św. Sebastiana w Strzelcach Wielkich,
  • "dwór Kępińskich w Szczurowej,
  • "kościół parafialny pw. św. Bartłomieja w Szczurowej
  • "kapliczka św. Jana Nepomucena i figura ku czci Najśw. Serca Jezusowego we Wrzępi,
  • "kościół pw. NMP w Zaborowie,
  • "dwory w Dołędze, Górce, Strzelcach Wielkich i Zaborowie,

 

KOŚCIÓŁ PW. NAWRÓCENIA ŚW. PAWŁA APOSTOŁA W UŚCIU SOLNYM.

 

    Istniejący obecnie parafialny kościółek ujski pw. Nawrócenia św. Pawła Apostoła wzniesiony został w latach 1833-1839. Należy do piękniejszych zabytków pomiędzy Rabą i Dunajcem. Jest on w całości murowany, o tynkowanych ścianach, skromnym wystroju architektonicznym, ale o niezwykle urozmaiconej bryle. W swym pierwotnym kształcie prezentował sobą typ "urzędowej" architektury okresu józefińskiego, zalecany przez administracje austriacką na przełomie XVIII i XIX w.
    Dzisiejszy kształt kościoła św. Pawła jest rezultatem jego rozbudowy dokonanej w latach 1924-1925 w oparciu o projekt architekta Franciszka Mączyńskiego. Podczas działań wojennych w 1914 r. świątynia dość poważnie ucierpiała na skutek ostrzału artyleryjskiego. Zniszczenia były tak duże, że noszono się nawet z zamia-rem jej wyburzenia. Ostatecznie postanowiono przeprowadzić jej gruntowny remont. Ostatnim jego akordem była przebudowa frontu i budowa dwóch kaplic bocznych, które nakryte zostały kopułami ze wznoszącymi się latarniami.
    Wystrój i wyposażenie ujskiego kościoła pochodzi z okresu II połowy XVIII po II połowę XX wieku. Ściany i sklepienie zdobi wielobarwna dekoracja malarska o motywach figuralnych i ornamentalnych pędzla profesora krakowskiej ASP Wacława Taranczewskiego z 1966r.. Na tym tle wznosi się ołtarz główny, będący dziełem miejscowego urzędnika Antoniego Wróbla z 1904 r. oraz dwa rokokowe ołtarze boczne z II połowy XVIII wieku. Pozostałością po owym kościele jest też rokokowa drewniana chrzcielnica z 1778 roku, którą zdobi rzeźbiona grupa Chrztu w Jordanie umieszczona na pokrywie, znajdujący się w tęczy krucyfiks, osiem rokokowo-klasycystycznych relikwiarzyków oraz malarskie przedstawienie św. Anny Samotrzeć z II połowy XVIII wieku.

 

DWÓR ORAZ KOŚCIÓŁ ŚW. SEBASTIANA W STRZELCACH WIELKICH.

 

    Na południowy zachód od Szczurowej położona jest wieś Strzelce Wielkie. W przeszłości pierwszym właścicielem majątku strzeleckiego była rodzina Wątróbków herbu "Oksza". Stosunki własnościowe ulegały zmianom, posiadłość często zmieniała właścicieli, z czasów świetności Strzelec Wielkich pozostał do dnia dzi-siejszego zabytkowy dwór.     We wsi Strzelce Wielkie znajduje się również zabytkowy kościół, który jest już drugą świątynią na tym samym miejscu. Zbudowany został w 1785 roku. Pomimo, iż powstał w dobie późnego baroku bryłą nawią-zuje do średniowiecznej jeszcze tradycji budownictwa sakralnego. Z czasów jego budowy pochodzi natomiast większość elementów wyposażenia wnętrza. Jest to obiekt w całości drewniany, o zrębowej konstrukcji ścian. Składa się z jednonawowego korpusu, węższego od nawy, zamkniętego ścianą prezbiterium, przy którym znaj-duje się niewielka zakrystia, z nowszej zachodniej części nawy, do której w 1957 r. dobudowano dwie boczne przybudówki oraz z zachodniej kruchty. Poszczególne części świątyni nakryte zostały dachami siodłowymi, o blaszanym pokryciu. Jedyną architektoniczną ozdobą tej rozczłonkowanej wprawdzie, ale skromnej bryły jest wznosząca się ponad kalenicą dachu nawy barokowa wieżyczka na sygnaturkę.     Skromne jest też wnętrze kościółka św. Sebastiana. Głównymi częściami składowymi jego wyposaże-nia są trzy późnobarokowe ołtarze. Ołtarz główny powstał w czwartej ćwierci XVIII wieku. Jego środkowe pole zajmuje obraz Matki Boskiej Szkaplerznej, zwany Matką Boską Strzelecką, pochodzący z przełomu XVII i XVIII wieku. Towarzyszy mu św. Barbara z 1847 roku. W zwieńczeniu ołtarza umieszczony został wizerunek św. Sebastiana. W ołtarzach bocznych zaś umieszczone zostały wizerunki świętych: Józefa,Barbary i Mikołaja z przełomu XVIII i XIX wieku, a ponadto Serce Jezusa, dzieło Adolfa Chyły z 1953 roku.     Po zachodniej stronie kościoła wznosi się masywna drewniana dzwonnica wzniesiona na przełomie XVIII i XIX wieku. Jest to również obiekt w całości drewniany, o słupowej konstrukcji ścian. Składa się z wła-ściwej wieży o pochyłych ścianach zabezpieczonych obiegającym je nisko nad ziemią, gontowym fartuchem i pseudoizbicy nakrytej czteropasmowym dachem namiotowym.

 

DWÓR KĘPIŃSKICH W SZCZUROWEJ.

 

    Na terenie obecnej wsi Szczurowa znajduje się zbudowany pomiędzy 1855a 1860 r. dwór Kępińskich. Zajął on miejsce w inwentarzu dóbr biskupich "domu gospodarskiego", będącego mieszkaniem zarządcy biskupiego, określonego w roku 1757 mianem dworu. Początkowo był to obiekt najpewniej drewniany o gontowym poszyciu dachu. Składał się z kilku izb, komnaty, alkierza, piekarni i kuchni. Obok niego w ogrodzie znajdowała się piwnica nakryta kopcem ziemnym, a nieco dalej obora, spichlerz, kurnik i wozownia.

{gallery}nasz_region/szczurowa_pliki/1{/gallery}

    Dokładnej budowy dworu Kępińskich nie znamy. Nie wiemy też, kto był autorem jego przebudowy. Przypusz-cza się, że mógł nim być krakowski architekt Feliks Księżarski, który zaprojektował między innymi przypała-cową neogotycką kaplicę książąt Sanguszków w Gumniskach lub Filip Pokutyński twórca m.in. gmachu Pol-skiej Akademii Umiejętności w Krakowie. Obaj bowiem byli wybitnymi przedstawicielami eklektyzmu w ar-chitekturze polskiej II połowy XIX wieku. A dwór szczurowski jest jednym z najlepszych przykładów takiej właśnie architektury w naszej części województwa małopolskiego. Obecnie jest to obiekt w całości murowany, o tynkowanych ścianach, na planie wydłużonego prostokąta, parterowy, ale niemal w całości podpiwniczony, z piętrową częścią wschodnią. Wraz z dworem powstało też otaczające go kilkuhektarowe założenie ogrodowo-parkowe o urozmaiconej kompozycji i nie pozbawione swoistego wdzięku. I tak w przestrzeni pomiędzy miej-skim niemal rynkiem Szczurowej, a południową elewacją dworu znajdował się obszerny ogród kwiatowy, ozdo-biony niegdyś klombami, żywopłotami i trawnikiem, pośrodku których ustawione były wykonane ze sztucznego kamienia i terakoty figury nimf, amorków i dzieci. Od rynku ogród oddzielało ażurowe ogrodzenie z neogotycką furtą oraz biegnący wzdłuż niego napełniony wodą kanał. Właściwy park o charakterze krajobrazowym rozciąga się po wschodniej i północnej stronie dworu. Z rynku wprowadzała doń murowana neogotycka brama i aleja dojazdowa, kończąca się podjazdem usytuowanym na osi głównego wejścia. Wzdłuż alei dojazdowej ustawione zostały rzeźby o charakterze lapidaryjnym: kamienna kolumna z takąż kulą na szczycie, kamienne pachołki oraz figury świętych. Natomiast z zachodniej części parku usypano kopiec kryjący piwnice, a nad stawem zbudowano (po 1897r.) mauzoleum Jana Kępińskiego w formie murowanej kapliczki z figurą św. Jana Nepomucena na postumencie.

 

KOŚCIÓŁ PARAFIALNY PW. ŚW. BARTŁOMIEJA W SZCZUROWEJ.{gallery}nasz_region/szczurowa_pliki/2{/gallery}
    Parafialnemu kościołowi w Szczurowej patronuje św. Bartłomiej. Ten fakt dokumentuje ustawiona na dziedzińcu przy zachodniej ścianie sakralnej budowli, figura tegoż świętego. Jest to chyba najstarszy obiekt wotywny w tym rejonie. Ufundował go parafianin Michał Wodka, w podzięce za swoje cudowne uzdrowienie. Wyryty w kamieniu dobrze jeszcze czytelny rok 1698 dokładnie datuje czas ustawienia figury;- zatem jest ona znacznie starsza od wybudowanego w 1772 roku drewnianego kościoła i byłą niemym świadkiem tragicznego wydarzenia, kiedy to, w nocy 24 czerwca 1881 roku, ten drewniany kościółek całkowicie spłonął.
    Nie tylko tą jedną figurą może poszczycić się kościół w Szczurowej. Jest ich aż trzydzieści sześć. Wszystkie ustawione na cokołach, w całości tworzą bardzo piękne ogrodzenie. Prezentują postacie kanonizowa-nych przez kościół świętych. Na każdym cokole znajduje się inskrypcja- nie wszystkie jednak są już czytelne. Te, których nie zatarł czas, informują o dacie powstania napisu i intencji przyświecającej fundatorowi.
    Przed frontową fasadą kościoła stoi dziesięć figur. Większość pomników zawiera tablice o treściach związanych z lokalnymi wydarzeniami przeważnie o charakterze religijnym, są także ufundowane przez indywi-dualnych parafian w podzięce za otrzymane łaski, zawierają prośby do świętych za opiekę, niektóre po prostu wyrażają hołd dla różnych patronów czczonych przez miejscowe rodziny albo są epitafiami za zmarłych. Po-chodzą z różnych okresów XIX i XX wieku. Większość jest starsza od obecnego kościoła, który został konse-krowany w 1894 roku.

 

KAPLICZKA ŚW. JANA NEPOMUCENA I FIGURA KU CZCI NAJŚWIĘTSZEGO SERCA JEZUSOWEGO WE WRZĘPI.

 

    Wrzępia to bardzo stara osada. Pierwsze udokumentowane zapiski o tej miejscowości pojawiają się już w 1350r. Nazwa Wrzępia związana jest z zajęciem, jakie wykonywali pierwsi mieszkańcy osady. Pierwotnie brzmiała ona Rzomp i była spolszczoną wersją słowa, "Żump", które oznaczało w dawnym języku niemieckim dół po wybranej do wyrobu cegły, glinie. Fragmenty tych starych wyrobisk zwanych przez obecnych mieszkańców "jeziorami" można oglądać do dzisiaj, gdyż stanowią wyraźne obniżenia w terenie. Z biegiem czasu brzmienie nazwy uległo zmianie, aż ostatecznie powstała Wrzępia.
    Jednym z najstarszych obiektów jest kapliczka św. Jana Nepomucena, którą ufundowali mieszkańcy wsi w 1744 roku, aby podziękować za ocalenie przed powodzią.
    Innym otoczonym szczególną czcią przez Wrzępian zabytkiem jest figura ku czci Najświętszego Ser-ca Jezusowego. Kaplicę tę ufundował jeszcze przed I wojną światową jeden z mieszkańców Wrzępi Jan Oleksy, który ciężko zachorował i bardzo cierpiał. Chcąc połączyć swój ból z cierpieniem Chrystusa ufundował kaplicz-kę poświęconą Jego sercu.
    Godną uwagi jest również kapliczka Przemienienia Pańskiego, którą wybudowano w połowie XIX wieku. Według opowiadań najstarszych mieszkańców wsi fundatorem był ówczesny dziedzic, który również wybudował ją dziękując Bogu za uratowanie jego dorobku przed nieznaną chorobą. Kapliczka składa się z jed-nej nawy. Jej centralną część zajmuje ołtarz, w którym umieszczony jest obraz Przemienienia Pańskiego. Na ścianach wymalowane są sceny przedstawiające drogę krzyżową. We wnętrzu kaplicy jest widno, ponieważ światło wpada przez wąskie strzeliste gotyckie okna.

 

KOŚCIÓŁ PW. NMP W ZABOROWIE.
{gallery}nasz_region/szczurowa_pliki/3{/gallery}
    O pierwszym kościele w Zaborowiu niewiele wiadomo. Prawdopodobnie istniał już w 1785 roku, pełniąc rolę filialnego wobec parafii Szczurowa. Najprawdopodobniej był to niewielki, drewniany budynek, ale już wtedy w głównym jego ołtarzu znajdował się zachowany do dziś, czczony przez parafian obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem, zwanej "Zaborowską". W 1814 roku przy istniejącym już kościele czy kaplicy zbudowano plebanię i budynki gospodarcze. Niedługo potem kupiono 3 dzwony oraz organy. Jednak na nowy kościół przyszło zaborowianom czekać aż ćwierć wieku. Dopiero bowiem w 1835 r. Teresa Radecka, ówczesna właścicielka Zaborowia, ufundowała nową, nie istniejącą już dziś świątynię. Wzniesiony za sprawą pani Radeckiej kościół znamy tylko z jego dziewiętnastowiecznego opisu. Był to obiekt niezbyt obszerny, w całości drewniany, o zrębowej konstrukcji oszalowanych ścian i dość prostej bryle. Składał się tylko z prostokątnego prezbiterium, przy którym, po stronie północnej, znajdowała się niewielka zakrystia, nieco szerszej od niego nawy oraz dwóch przybudówek przedsionków: południowego i zachodniego. W jego nakrytym pozornymi sklepieniami wnętrzu znajdowało się aż pięć późnobarokowych ołtarzy oraz chrzcielnica z początków XIX w. Kościół ten przetrwał do około 1950 r. kiedy to zastąpiony został znacznie większym, już murowanym, dopeł-nionym wyniosłą wieżą o spiczastym hełmie.
    Nowy kościół pw. Nawiedzenia NMP wzniesiony został w latach 1949-1951r. Jest to eklektyczna trzynawowa bazylika z zamkniętym ścianą prostą prezbiterium i wnętrzach nakrytych spłaszczonymi sklepie-niami, ozdobionymi figuralnymi i ornamentalnymi polichromiami pędzla tarnowskiego artysty Stanisława We-stwalewicza. W jego pięciu ołtarzach do dziś zachowały się obrazy i rzeźby przeniesione tu z kościoła poprzed-niego, a więc " Zaborowska" Matka Boska z Dzieciątkiem, Ukrzyżowanie, płaskorzeźba Boga Ojca oraz figury świętych Piotra i Pawła.
    Po zachodniej stronie kościoła znajduje się nie pozbawiona wdzięku drewniana dzwonnica wybudo-wana w 1830 r. Wzniesiona na planie kwadratu ma słupową konstrukcję lekko nachylonych, pokrytych desko-waniem ścian, po jednym dużym oknie w każdej z nich, wejście do zachodu oraz nakrywającą ją mocno spłasz-czoną kopułę o blaszanym obecnie pokryciu. Zasługuje na szczególną uwagę oraz opiekę jako najstarszy i naj-cenniejszy zabytek drewnianego budownictwa nie tylko Zaborowa, ale też całej wschodniej części brzeskiego Powiśla.

 

DWÓR W DOŁĘDZE.
{gallery}nasz_region/szczurowa_pliki/4{/gallery}
    Muzeum Dwór w Dołędze ze względu na panującą w nim atmosferę i patriotyczną tradycję zwany jest "Nadwiślańskim Soplicowem".
    Dwór pod względem architektonicznym jest obiektem posiadającym wszelkie cechy charaktery-styczne dla tego typu budowli, wznoszonych zarówno w XIX, jak również i w XVIII wieku. Jest to budynek drewniany, pierwotnie modrzewiowy, pokryty pobielonym wewnątrz i z zewnątrz tynkiem. Zbudowany na planie podkowy, tworzącej niewielkie, wewnętrzne podwórze; pokryty jest dwuspadowymi dachami gontowymi. Od strony frontowej posiada ganek, wsparty na dwóch filarach. Dworek otoczony jest parkiem, w którym przeważają drzewa liściaste: dęby, lipy, brzozy i klony. Przed dworkiem znajduje się kolisty gazon z obiegającą go wokół ścieżką.
    Dwór uwikłany był w wiele tragicznych wydarzeń, w tym rabację chłopską w 1846 r., powstanie styczniowe w 1863r. i mroczne czasy okupacji niemieckiej. Patriotyczna postawa jego właścicieli przejawiała się m.in. w udzielaniu schronienia i opieki powstańcom styczniowym, kwestowaniu na rzecz powstańczego fundu-szu narodowego, wspieraniu krakowskiego Stowarzyszenia Wzajemnej Pomocy Sybiraków, pomocy dla legioni-stów przechodzących przez Dołęgę w czasie działań I wojny światowej. Natomiast w latach II wojny światowej polegała na udzielaniu pomocy uchodźcom z Krakowa i Lwowa, a później powstańcom z Warszawy, gromadze-niu żywności dla partyzantów, produkcji butelek zapalających dla ruchu oporu, ukrywaniu oficerów radzieckich i lotnika rosyjskiego, zestrzelonego w pobliżu dworu w Wigilię w 1944 roku.
    W 1973 roku ostatnia jego właścicielka Jadwiga Tumidajska przekazała obiekt z przeznaczeniem na muzeum.
    Obecnie dworek słynie z niebywałej wprost staropolskiej gościnności, znamienitego jadła i przednich napitków, a także znakomitych koncertów muzycznych i tradycyjnych majówek przed dworską kapliczką, upamiętniających - jak chce tradycja - zaprzysiężenie na wierność Ojczyźnie ochotników wyruszających w bój do powstania styczniowego.

 

DWÓR W GÓRCE.

 

    Kształt, układ wnętrz, struktura murów i wystrój architektoniczny wskazują na to, że dwór w Górce wzniesiony został pod koniec XIX w. Jest to obiekt w całości murowany, na planie prostokąta, parterowy, ale podpiwniczo-ny, z trójosiową, piętrową częścią centralną, na osi której od strony północnej znajduje się wgłębny portyk głównego wejścia, a od południowej niegdysiejszy salon z oknem wychodzącym na ogród.
    Dwór posiada dwutraktowy układ wnętrz z korytarzem międzytraktowym na podłużnej osi oraz dwu-biegowe schody na poddasze w północno-wschodniej części rzutu. Pomimo mało skomplikowanej formy i braku wystroju wnętrz, z zewnątrz prezentuje się wcale okazale. Nie pozbawione pewnej malowniczości elewacje (północną i południową) kształtują bowiem kamienna okładzina cokołu, poziome pasy opracowanych w tynku pseudoboniowań, podkreślające narożniki bonie, pod- i nadokienniki, płyciny i ramy oraz zamknięte pełnymi łukami "tryforia" w ryzalicie głównego wejścia i okna ukształtowane na podobieństwo renesansowych serlian w ryzalicie ogrodowym. Wystroju dopełniają obiegające dookoła profilowane gzymsy oraz owalne okienka umieszczone nad oknami facjat.
    Po stronie północnej dworu rozciąga się park krajobrazowy, natomiast przed południową elewacją ogród przechodzący w sad. Niestety, zarówno park jak i ogród prezentują się obecnie dość żałośnie. O niegdy-siejszej świetności owego założenia zaświadczają już tylko relikty starodrzewia w postaci wiekowych dębów, zapuszczona aleja dojazdowa osłonięta od strony drogi rozsypującym się murem z bramą wjazdową, ledwie widoczny podjazd oraz kilkanaście zdziczałych drzew owocowych.

 

DWÓR W ZABOROWIE.

 

    Pozostałością po majątkach ziemskich oraz dobrach rycerskich i biskupich są zachowane zabytkowe dwory w Zaborowie, Dołędze, Strzelcach Wielkich i Górce.
    Według opisu z 1645 roku we dworze w Zaborowie znajdowała się miedzy innymi biała izba i pie-karnia z piecem chlebowym. Obok niego zaś stały: obora, spichlerz, kilka innych budynków gospodarczych, a nawet browar. W 1782 roku dekretem cesarza Józefa II folwark zaborowski stał się częścią tzw. funduszu reli-gijnego pod zarządem cyrkułu bocheńskiego, a w 1820 r. kupił go Narcyz Jaworowski.

 

Opracowała Joanna Mucha.
Jesteś tutaj: Strona Główna Nasz region Gmina Szczurowa